Διαχείριση της αποκάλυψης από εκπαιδευτικούς

Πώς μπορεί ο εκπαιδευτικός να βοηθήσει ένα παιδί που αποκαλύπτει τις δύσκολες και επικίνδυνες καταστάσεις που βιώνει;

Το σχολείο αποτελεί ένα πλαίσιο στο οποίο τα παιδιά περνούν ένα μεγάλο χρονικό διάστημα της ζωής τους, γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα οι εκπαιδευτικοί να έρθουν αντιμέτωποι με ένα ή και περισσότερα περιστατικά διαχείρισης πιθανής κακοποίησης/παραμέλησης. Συνήθως, είτε γίνονται αντιληπτά από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς ορισμένα σημάδια ή ενδείξεις κακοποίησης/παραμέλησης, είτε τα παιδιά, στo πλαίσιo της σχέσης ασφάλειας και εμπιστοσύνης που έχουν αναπτύξει μαζί τους, εκμυστηρεύονται ότι βιώνουν κάποια μορφή βίας ή ότι δεν λαμβάνουν την φροντίδα που θα έπρεπε.

Πώς μπορώ να βοηθήσω ένα παιδί στο σχολείο, το οποίο με εμπιστεύεται και μου αποκαλύπτει τις δύσκολες και επικίνδυνες καταστάσεις που βιώνει;

Αρχικές σκέψεις που ίσως με διευκολύνουν σε αυτή τη δύσκολη θέση:

● Ένα παιδί αποκαλύπτοντας κάτι τόσο επώδυνο, χρειάστηκε πολύ θάρρος. Νιώθει ασφάλεια και εμπιστοσύνη στο πρόσωπό μου.
● Μπορεί να είναι σοκαριστικά όσα μου αποκαλύπτει , ωστόσο μπορώ να βοηθήσω το παιδί διατηρώντας την ψυχραιμία μου και προσέχοντας τις εκδηλώσεις των συναισθημάτων μου.
● Ό,τι κι αν μου αποκαλύψει ένα παιδί, διατηρώ ξεκάθαρα στο μυαλό μου ότι δεν φέρει καμία ευθύνη ένα παιδί που έχει υποστεί βία.
● Δεν είμαι αστυνομικός, ψυχολόγος, δικαστής και δεν χρειάζεται να μάθω πολλές λεπτομέρειες, να κάνω πολλές ερωτήσεις, να κρίνω ή να αποφασίσω για κάτι. Ο ρόλος μου είναι να ακούσω, να επιβραβεύσω, να δώσω θάρρος και να ενημερώσω το παιδί για ό,τι ενέργεια κάνω στη συνέχεια.
● Υποσχέσεις («θα αλλάξουν όλα»), μυστικά («θα μείνει μεταξύ μας») και προβλέψεις («όλα θα πάνε καλά»), μπορεί να με φέρουν σε δύσκολη θέση και να προδώσω την εμπιστοσύνη που μου δείχνει το παιδί.

Φράσεις με τις οποίες μπορώ να υποστηρίξω και να διευκολύνω το παιδί:

● «Χρειάστηκε πολύ δύναμη για να μου μιλήσεις για όλα αυτά, είσαι πολύ γενναίο παιδί»
● «Μπράβο που μίλησες σε κάποιον, είναι πολύ σημαντικό προκειμένου να βρεις βοήθεια»
● «Σε πιστεύω»

Ένα παιδί χρειάζεται να ακούσει από τον/την εκπαιδευτικό του ότι καταλαβαίνει πώς νιώθει και πόσο δύσκολο είναι να μιλήσει για κάτι τόσο σοβαρό. Επιπλέον επειδή το παιδί είναι πολύ πιθανό κατά τη διάρκεια της συζήτησης να νιώσει φόβο και ντροπή, είναι απαραίτητο να το καθησυχάσουμε λέγοντας ότι αποκαλύπτοντας αυτό που ζει είναι η σωστή ενέργεια.

●  «Κανένας δεν έχει δικαίωμα να σου φέρεται άσχημα, να σε κάνει να ντρέπεσαι ή να φοβάσαι»
● «Δεν φταις εσύ σε κάτι/δεν έκανες κάτι λάθος»
● «Θέλω να σε βοηθήσω γιατί κανένα παιδί δεν πρέπει να βιώνει ότι βιώνεις εσύ»

Παιδιά που έχουν υποστεί βία, μπορεί να νιώθουν πως τα ίδια ευθύνονται για ό,τι τους συμβαίνει. Οπότε ερωτήσεις όπως «γιατί δεν είπες κάτι νωρίτερα;» μπορεί να προκαλέσουν στο παιδί περαιτέρω ενοχές, συναισθηματική επιβάρυνση και ίσως να ανακαλέσει τις πληροφορίες που αποκάλυψε.

●  «Θα προσπαθήσω να είμαι δίπλα σου σε ό,τι χρειαστείς»
● «Θα χρειαστούμε βοήθεια από π.χ. τον/την διευθυντή/ντρια…..ή θα πρέπει να μιλήσω με τους γονείς σου…»

Ο/η εκπαιδευτικός ενημερώνοντας το παιδί σχετικά με ό,τι πρόκειται να ακολουθήσει, το βοηθάει να προετοιμαστεί και να αποκτήσει μια αίσθηση ελέγχου σε μια κατάσταση που ίσως την βιώνει ως χαοτική και τρομακτική.

Ενέργειες που θα πρέπει να γίνουν για την προστασία του παιδιού:

● Αναζήτηση βοήθειας και κατευθύνσεων, είτε από την υπηρεσία στην οποία υπηρετεί ένας επαγγελματίας ή/και από Οργανισμούς παιδικής προστασίας όπως «Το Χαμόγελο του Παιδιού».
● Σύμφωνα με το άρθρο 23 του Νόμου 3500/2006, ο οποίος ρυθμίζει θέματα ενδοοικογενειακής βίας, οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να δράσουν άμεσα, χωρίς καθυστέρηση, προκειμένου να προφυλάξουν το παιδί .
● Ο/η εκπαιδευτικός αμέσως μετά την αποκάλυψη της κακοποίησης/παραμέλησης  οφείλει να ενημερώσει άμεσα την Διεύθυνση του σχολειού και αφού αξιολογηθεί ο βαθμός του κινδύνου στον οποίο βρίσκεται το παιδί,  να προχωρήσουν στις απαραίτητες ενέργειες προκειμένου να φροντίσουν για την ασφάλεια του.
● Ο/η εκπαιδευτικός καταθέτει γραπτά τα σημαντικότερα γεγονότα (πρόσωπα, ημερομηνίες, πληροφορίες) όσο το δυνατόν με πιο ακριβή τρόπο . Από εκεί και πέρα είναι ευθύνη της Διεύθυνσης να προβεί σε αναφορά όσο το δυνατόν συντομότερα στον αρμόδιο εισαγγελέα.
● Το σχολείο κατά περίσταση, μπορεί να αξιολογήσει και έχει την ευελιξία, είτε με την σύμφωνη γνώμη των γονέων, είτε χωρίς ,να προχωρήσει σε ενημέρωση του αρμόδιου εισαγγελέα.

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111» ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.

Βιβλιογραφία
Child Welfare Information Gateway. (2003). The role of educators in preventing and responding to child abuse and neglect. U.S. Department of Health and Human Services, Children’s Bureau.

Γιουτανή, Σ., Ιωάννου, Χ.,  Κακουρή, Μ., Μαννούρη, Α., Φαίδωνος, Π., & Σίππη-Χαραλάμπους, Ε., (2017). Εγχειρίδιο εκπαιδευτικού για αναγνώριση και διαχείριση περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου.

Γυφτοπούλου, Α., Κυριάκου, Κ., Σταμάτη, Δ. & Νικολαΐδη, Γ. (2015). Πρωτοκόλλο διερεύνησης, διάγνωσης και διαχείρισης κακοποίησης και παραμέλησης παιδιών. Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού.
Γυφτοπούλου, Α., Κυριάκου, Κ., Σταμάτη, Δ. & Νικολαΐδη, Γ. (2015). Οδηγός εφαρμογής του πρωτοκόλλου διερεύνησης, διάγνωσης και διαχείρισης κακοποίησης- παραμέλησης παιδιών για επαγγελματίες. Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού.
Νόμος 3500/2006, άρθρο 23, Για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και άλλες διατάξεις. Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας (ΦΕΚ 232/Α/24-10-2006).