Χριστούγεννα• γιορτές χαράς αλλά και… ενδοσκόπησης

Υπάρχουν πολλές γιορτινές και ξεχωριστές μέρες στη ζωή μας. Κάθε γιορτή έχει τα δικά της νοήματα, τις δικές της αναμνήσεις, τα δικά της αρώματα, χρώματα και εικόνες. Μια εξ’ αυτών, ίσως η πιο ευρέως διαδεδομένη, είναι η γιορτή των Χριστουγέννων. Τα Χριστούγεννα είναι μια γιορτή με έντονο θρησκευτικό στοιχείο. Αυτό της γέννησης του Θεανθρώπου. Ανεξάρτητα από το αν και κατά πόσο κανείς πιστεύει σε αυτό, σχεδόν όλοι επιλέγουν να τα γιορτάζουν, καθώς τις ημέρες αυτές κυριαρχεί στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα η αίσθηση μιας «γέννησης», καθώς και μια νότα χαράς, δημιουργίας και αισιοδοξίας. Ή τουλάχιστον αυτή είναι η επικρατούσα αίσθηση… Η ανθρώπινη μοναδικότητα, ωστόσο, μας επιτάσσει τη θύμηση ότι κάθε συνθήκη, έτσι και τα Χριστούγεννα, μπορεί να βιώνεται διαφορετικά από διαφορετικούς ανθρώπους με διαφορετικά «μωσαϊκά» και διαφορετικές ιστορίες ζωής.

Βλέπουμε πολλούς συνανθρώπους μας χαρούμενους τις μέρες αυτές. Μια χαρά που φαίνεται και λαμποκοπά. Βλέπουμε άλλους να βιώνουν θλίψη και άλλους που βιώνουν τη θλίψη τους χαμογελαστά. Μεταξύ αυτών των καταστάσεων συνυπάρχουν και όλες οι υπόλοιπες «ενδιάμεσες» καταστάσεις. Άγχος, θυμός, αβεβαιότητα, φόβος κ.α. Οι οικονομικές δυσκολίες, ο κοινωνικός ανταγωνισμός, οι απώλειες, η αστεγία, τα προβλήματα υγείας, η ανεργία, η βία και η κακοποίηση δε σταματούν να υφίστανται επειδή έρχονται τα Χριστούγεννα. Απλώς μπαίνουν στην άκρη της συλλογικής μας συνείδησης. Ένα είδος ψυχολογικής «ανακωχής» με τα προβλήματα που μας ταλανίζουν. Και αυτό δεν είναι κακό. Ίσως είναι μία από τις άμυνές μας απέναντι στον πόνο και τις δυσκολίες της καθημερινότητας.

Αρκετοί φαίνεται να υποψιάζονται ότι τα αρνητικά ή ενοχλητικά στοιχεία που βρίσκει κάποιος στον απέναντι-και τα οποία δυσκολεύουν και τους ίδιους-συχνά αποκαλύπτουν κάτι και για τον ίδιο τον εαυτό τους. Κάποιοι άλλοι, προσπαθούν να κρατήσουν τη μαγεία ζωντανή για χάρη των σημαντικών προσώπων στη ζωή τους. Για παράδειγμα, γονείς που ενδεχομένως να δυσκολεύονται οικονομικά, αλλά για να μπορέσουν να χαρίσουν και να διατηρήσουν τα χαμόγελα στα πρόσωπα των παιδιών τους, οπλίζονται και οι ίδιοι με το πιο λαμπερό χαμόγελο και φροντίζουν για μία ακόμα πετυχημένη παράσταση! Άραγε πόση δύναμη χρειάζεται ένας γονιός για να είναι πάντα με την καλή διάθεση και το χαμόγελο, ακόμα κι όταν όλα πάνε στραβά; Για πόσα παιδιά που διαβιούν στους δρόμους των αστικών κέντρων -και από τα οποία συχνά αποστρέφουμε το βλέμμα- οι μέρες αυτές είναι απλώς σαν όλες τις άλλες ή ακόμη χειρότερες;

Τα Χριστούγεννα λοιπόν έχουν μια ιδιαιτερότητα σε σχέση με τις άλλες γιορτές. Σηματοδοτούν το τέλος του χρόνου και αναπόφευκτα πυροδοτεί ενδοσκοπήσεις, αναστοχασμούς και απολογισμούς. Τι έγινε και τι απομένει να γίνει!

Ταυτόχρονα για ορισμένους ανθρώπους μπορεί να οξύνει τα αισθήματα θλίψης, μοναξιάς, ακόμη και τον αυτοκτονικό ιδεασμό. Γιατί άραγε; Μια ερμηνεία θα μπορούσε να είναι ότι η συσπείρωση των ανθρώπων που έχουν κοινωνικό δίκτυο, καθιστά πιο ορατή την απομόνωση του «ενδεούς» και εκείνου που δεν είναι μέσα στην κοινωνική νόρμα. Το υλιστικό και καταναλωτικό πνεύμα, υπενθυμίζει σε πολλούς ανθρώπους αυτό που δεν μπορούν να έχουν και καμιά φορά κάνει πιο εγωκεντρικούς αυτούς που μπορούν.

Η ιδέα εδώ δεν είναι να μην επικεντρωνόμαστε στα υλικά αγαθά, αλλά να μην επικεντρωνόμαστε μόνο σε αυτά. Δεν υπάρχει τίποτα αρνητικό ή μεμπτό στο να χρησιμοποιεί κανείς τους πόρους που διαθέτει και έχει αποκτήσει με κόπο, για να προσφέρει ένα δώρο στους ανθρώπους του. Ωστόσο:

• Οι άνθρωποι που είναι αμιγώς υλιστές, αισθάνονται λιγότερη ικανοποίηση με τη ζωή τους γενικά, δεν αντλούν ευχαρίστηση από την καθημερινότητά τους, βιώνουν περισσότερα αρνητικά συναισθήματα, και αισθάνονται ότι η ζωή τους έχει λιγότερο νόημα.
• Όσο αυξάνεται ο υλισμός, τόσο μειώνεται το αίσθημα της ευγνωμοσύνης και της ευχαρίστησης από τη ζωή.
• Σε αντίθεση, εκφράζοντας ευγνωμοσύνη για ό,τι έχουμε στη ζωή, βοηθά να γευτούμε και να απολαύσουμε το καλό που υπάρχει στη ζωή μας.

Σημαντικότερη κρίνεται η ανιδιοτελής προσφορά αγάπης και συναισθηματικής στήριξης προς τον συνάνθρωπο. Το νόημα του να δίνει κανείς. Για παράδειγμα, ένα δώρο στα αγαπημένα μας πρόσωπα, αλλά και ένα πιάτο ζεστό φαγητό σε έναν συνάνθρωπό μας στο δρόμο. Για πολλούς ανθρώπους ακόμη και τα «μικρά πράγματα», μπορεί να επιφέρουν μεγάλες αλλαγές! Ακόμη, μια τέτοια πράξη συχνά έχει οφέλη και για εμάς τους ίδιους, ακόμη κι αν αυτά δεν είναι υλικά ή χειροπιαστά. Τα δώρα, επομένως, δεν κρίνονται πάντα από την ανταλλακτική τους αξία και δεν δίνονται πάντα για την καλή συμπεριφορά που κάποια/ος επέδειξε. Προσφέρονται από καρδιάς και συμβολίζουν την έμπρακτη αγάπη και την έγνοια του ενός για τον άλλον. Κανένα δώρο δεν είναι σημαντικότερο (ειδικά για τα παιδιά) από την αγάπη, τη στοργή, την κατανόηση και τη συναισθηματική στήριξη. Και η αγάπη μπορεί να κρύβεται ακόμη και στα πιο μικρά και ταπεινά πράγματα.

Προτάσεις για Χριστούγεννα με νόημα:

• Μην πιέσετε τον εαυτό σας για να είστε χαρούμενοι κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων. Δε χρειάζεται. Εάν έχετε σαφείς προσωπικούς λόγους για να μην είστε χαρούμενοι, τότε αναγνωρίστε τους και αποδεχτείτε τους.       
• Τα Χριστούγεννα δε χρειάζεται να είναι «τέλεια», απλώς και μόνο επειδή έτσι προβάλλονται από τα ΜΜΕ. Κάθε άνθρωπος περπατά το δικό του μονοπάτι ζωής, το οποίο σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή μπορεί να είναι πιο ανοικτό ή δύσβατο.
• Η άρνηση συναισθημάτων δε βοηθά. Αν είχατε πρόσφατα κάποια απώλεια στη ζωή σας, η θλίψη είναι πολύ φυσιολογική και είναι κομμάτι της διαδικασίας για να ξεπεράσετε την απώλεια.
• Κάθε χρονιά είναι διαφορετική.
• Να είστε μαζί με ανθρώπους που σας κάνουν να αισθάνεστε καλύτερα. Αποφύγετε ανθρώπους που σας προκαλούν περισσότερη θλίψη. Οι άνθρωποι που σας αποδέχονται όπως είστε, χωρίς καμία πίεση, είναι και αυτοί που σας κάνουν να νιώθετε καλύτερα. Προσπαθήστε να είστε κοντά σε θετικούς ανθρώπους.
• Ξεκουραστείτε και κοιμηθείτε όσο χρειάζεστε.
• Αποφύγετε τις καταχρήσεις. Φροντίστε τη διατροφή σας. Να τρέφεστε με μέτρο, και αποφύγετε το υπερβολικό αλκοόλ.
• Βάλτε όρια στα χρήματα που θα ξοδέψετε σε δώρα και στον αριθμό των κοινωνικών εκδηλώσεων που θα παρευρεθείτε.
• Επικεντρωθείτε σε αυτά που έχετε στη ζωή σας, και όχι σε αυτά που δεν έχετε. Αν για παράδειγμα, μετά από 3 χρόνια πανδημίας, βρίσκεστε όλοι στο ίδιο τραπέζι, είναι μια καλή ευκαιρία να αισθανθείτε ευγνωμοσύνη γι’ αυτό. Αν όχι, ίσως θα βοηθούσε μια πράξη αλληλοβοήθειας στη μνήμη του ατόμου, του οποίου η θέση είναι «κενή».
• Επικεντρωθείτε στα συναισθήματα στοργής, καλοσύνης, γενναιοδωρίας και ευγνωμοσύνης για τους ανθρώπους που έχετε στη ζωή σας.
• Χαρίστε σε αυτούς που αγαπάτε το πιο «ακριβό» δώρο: Τον χρόνο μαζί τους και την ουσιαστική παρουσία σας. Απολαύστε την κάθε στιγμή με τρόπο αυθεντικό, απλό και άμεσο. Ίσως εδώ να κρύβεται και το βαθύτερο νόημα των Χριστουγέννων.

Και ίσως θα ήταν βοηθητικό να θυμόμαστε όλοι/ες ότι η αγάπη και η χαρά έχουν μια ιδιαιτερότητα: Πολλαπλασιάζονται κάθε φορά που διαιρούνται και μοιράζονται!

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση, μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών» 116111 του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού», ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.