Προσαρμογή στον παιδικό σταθμό

Προσαρμογή στον παιδικό σταθμό

Σήμερα είναι η μεγάλη μέρα!! Ο Ορέστης θα πάει πρώτη φορά στον παιδικό σταθμό! Σε αυτή την απόφαση φτάσατε είτε «αναγκαστικά», καθώς δεν υπάρχει δυνατότητα το παιδί να παραμείνει και να φροντίζεται σε οικείο περιβάλλον, είτε κατ’ επιλογήν, αφού συνυπολογίσατε τα θετικά και τα αρνητικά των εν δυνάμει επιλόγων σας. Σε κάθε περίπτωση η μέρα αυτή συχνά συνδέεται με συναισθήματα ανησυχίας και αγωνίας αναφορικά με το πώς θα είναι για το παιδί. «Θα κλάψει;», «θα παραμείνει ή θα μου ζητάει να τον πάρω μαζί μου;», «θα τρώει εκεί;», «εάν κάποιο παιδί του αρπάξει ένα παιχνίδι πως θα αντιδράσει;», «και όταν η δασκάλα βάλει όρια μήπως πιεστεί;».

Η φοίτηση στον παιδικό σταθμό κρίνεται απαραίτητη καθώς συμβάλλει στην ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών και παράλληλα διευκολύνει τις κοινωνικές ανάγκες των οικογενειών προσφέροντας φροντίδα, αγωγή και εκπαίδευση έξω από το σπίτι (Ντολιοπούλου, 2003).

Η προσαρμογή στον παιδικό σταθμό αξιολογείται άλλοτε δίνοντας έμφαση στο συναίσθημα και τη στάση των παιδιών, άλλοτε με βάση την επίτευξη ή μη των στόχων και άλλοτε με κριτήριο την εκδήλωση ή μη δυσκολιών συμπεριφοράς. Ως δυσκολίες συμπεριφοράς ορίζονται οι εκδηλούμενες συμπεριφορές που προκαλούν δυσάρεστα συναισθήματα στο ίδιο το παιδί ή στα πρόσωπα του περιβάλλοντος του (Καλαντζή – Αζίζι, 1985). Ένα παιδί θεωρείται ότι έχει καλή προσαρμογή όταν πηγαίνει και παραμένει με χαρά στον παιδικό σταθμό, αποδέχεται τη φροντίδα, επιτυγχάνει σε μαθησιακούς στόχους της ηλικίας του και συνεργάζεται ομαλά με το παιδαγωγικό προσωπικό και τα υπόλοιπα παιδιά. Αντίθετα, θα λέγαμε ότι δυσκολεύεται να προσαρμοστεί όταν φοβάται, δεν επιθυμεί να πάει, εκδηλώνει δυσκολίες συμπεριφοράς και δε συνεργάζεται τόσο σε επίπεδο φροντίδας όσο και εκπαίδευσης. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η παραπάνω διάκριση αποτελεί μόνο ένα πλαίσιο κατανόησης και όχι ένα σύστημα διάγνωσης.

Το οικογενειακό περιβάλλον αποτελεί το σημαντικότερο δίκτυο υποστήριξης του παιδιού και κάποιες μεταβλητές αυτού φαίνεται να σχετίζονται με την προσαρμογή των παιδιών προσχολικής ηλικίας. Τα παιδιά φτάνουν στον παιδικό σταθμό έχοντας ήδη διαμορφώσει ένα τρόπο συνεργασίας και αλληλεπίδρασης με τους σημαντικούς ανθρώπους γύρω τους. Για παράδειγμα οι αρχές διαπαιδαγώγησης που υιοθετούν οι γονείς επηρεάζουν την προσαρμογή των παιδιών και, συγκεκριμένα, λιγότερες δυσκολίες προσαρμογής έχουν τα παιδιά των γονέων που ακολουθούν ένα «δημοκρατικό μοντέλο διαπαιδαγώγησης» (Δεληλίγκα, 2015). H Baumrind (1971, 1991) προσδιόρισε 3 τύπους γονέων βάσει των αρχών διαπαιδαγώγησης που ακολουθούν: τους δημοκρατικούς ή υποστηρικτικούς, τους αυταρχικούς και τους επιτρεπτικούς. Ως δημοκρατικοί ορίζονται αυτοί που ανταποκρίνονται με ζεστασιά, στοργή και συνέπεια στις ανάγκες των παιδιών αφήνοντας παράλληλα χώρο στα παιδιά να αναλάβουν πρωτοβουλίες και εφαρμόζοντας όρια. Οι αυταρχικοί γονείς απαιτούν από τα παιδιά τους επιθυμητές συμπεριφορές υιοθετώντας κυρίως τιμωρητική και όχι υποστηρικτική στάση. Τέλος, οι επιτρεπτικοί γονείς υποχωρούν στις επιθυμίες και απαιτήσεις των παιδιών και δυσκολεύονται να θέσουν όρια και στόχους στα παιδιά τους. Οι «δημοκρατικοί» γονείς έχουν ήδη θέσει τις βάσεις για ομαλή συνεργασία των παιδιών μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο, στενό ή και πιο διευρυμένο. Εφαρμόζοντας τις αρχές της αποτελεσματικής επικοινωνίας έχουν μάθει να ανιχνεύουν τις ανάγκες, επιθυμίες και ανησυχίες των παιδιών τους και είναι σε θέση να οργανώσουν ενέργειες προκειμένου να προετοιμάσουν τα παιδιά για το τι πρόκειται να συμβεί. Πριν την έναρξη της φοίτησης στον παιδικό σταθμό είναι σημαντικό να συζητήσετε με τα παιδιά σας διατηρώντας ενθαρρυντική και αντικειμενική στάση. Θα μπορούσατε, για παράδειγμα, να αναφερθείτε τόσο στα θετικά σημεία (πχ πολλά παιχνίδια) όσο και στις πιθανές δυσκολίες (πχ πολλά παιδιά που μπορεί να θέλουν το ίδιο παιχνίδι). Επίσης, μπορείτε να οργανώσετε μια επίσκεψη στον παιδικό σταθμό με στόχο τη γνωριμία με το χώρο και το παιδαγωγικό προσωπικό.

Επίσης, έχει βρεθεί πως τα παιδιά των γονέων που οι ίδιοι βιώνουν έντονο άγχος έχουν περισσότερες δυσκολίες συμπεριφοράς κατά τη φοίτησή τους στον παιδικό σταθμό (Δεληλίγκα, 2015). Δεδομένου αυτού, κάθε ενέργεια που μπορεί να περιορίσει το άγχος των γονέων έχει νόημα να λαμβάνει χώρα τόσο κατά την αναζήτηση παιδικού σταθμού, όσο και κατά την έγγραφη και έναρξη φοίτησης του παιδιού. Είναι σημαντικό, για παράδειγμα, να συνεργαστείτε με ένα παιδικό σταθμό που να εμπιστεύεστε και να θεωρείτε πως μπορεί να καλύψει τις ιδιαίτερες ανάγκες και επιθυμίες του παιδιού σας. Κατά τη γνωριμία σας με το προσωπικό του σταθμού διατηρείστε ειλικρινή στάση ως προς ανάγκες του παιδιού και μη διστάζετε να αναφερθείτε σε όποια συνήθεια (π.χ. τρώει μόνο του ή με βοήθεια; Έχει συνηθίσει να συναναστρέφεται με άλλα παιδιά; Έχει ανάγκη τη στενή συνεργασία με ενήλικα ή κινείται περισσότερο αυτόνομα;). Επίσης, κατά την έναρξη της φοίτησης του παιδιού, φροντίστε να περιορίσετε πηγές άγχους. Εξασφαλίστε, χρόνο από την εργασία σας και φροντίστε η έναρξη της φοίτησης να μη συμπίπτει με σημαντικές αλλαγές στην καθημερινότητα σας (πχ αλλαγή σπιτιού ή δωματίου).

Τέλος, κατά την πρώτη μετάβαση του παιδιού από το οικογενειακό περιβάλλον στον παιδικό σταθμό θα πρέπει κανείς να αναμένει την εκδήλωση άγχους από την πλευρά του παιδιού το οποίο προέρχεται από τον αποχωρισμό του από το πρόσωπο φροντίδας. Ανάμεσα στο βρέφος και το πρόσωπο φροντίδας, από τη γέννηση έως και τα δυο έτη περίπου, αναπτύσσεται έντονος συναισθηματικός δεσμός που εξυπηρετεί την εγγύτητα που απαιτείται για την επιβίωση του βρέφους (Bowlby, 1988). Τo άγχος αποχωρισμού αποτελεί φυσιολογική αντίδραση κατά την νηπιακή ηλικία. Χρήζει περαιτέρω διερεύνησης σε περιπτώσεις που επηρεάζει τη λειτουργικότητα του παιδιού και της οικογένειας για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επίσης, εξαρτάται και από το κατά πόσο είναι εξοικειωμένο το παιδί να περνάει χρόνο με άτομα εκτός από τους γονείς του. Συχνά η εκδήλωση άγχους αποχωρισμού από την πλευρά του παιδιού αυξάνει τα επίπεδα άγχους που βιώνουν οι γονείς. Μην ξεχνάτε ότι εσείς είστε αυτοί που μπορείτε να βοηθήσετε τα παιδιά σας να προχωρήσουν στο επόμενο βήμα. Αρκεί να τα χαιρετίσετε με αποφασιστικότητα και με τη διαβεβαίωση ότι θα είστε εκεί να τα πάρετε μαζί σας την προσυμφωνημένη ώρα. Έως τότε, δείξτε εμπιστοσύνη στους συνεργάτες που επιλέξατε! Και μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί τους για να μάθετε πως είναι η μέρα του παιδιού σας στον παιδικό σταθμό αλλά και για να συνεργαστείτε προς αντιμετώπιση των όποιων δυσκολιών.

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η προσαρμογή του παιδιού στον παιδικό σταθμό είναι μια δυναμική διαδικασία η εξέλιξη της οποίας εξαρτάται από τις ενέργειες που επιτελούνται τόσο κατά την προετοιμασία του παιδιού και των γονέων όσο και από τις εμπειρίες που έχουν πριν την έναρξη της φοίτησης (αρχές διαπαιδαγώγησης, προσωρινός αποχωρισμός από τα πρόσωπα φροντίδας). Κατά τη διαδικασία αυτή, γονείς και παιδιά βιώνουν πολλαπλές προκλήσεις αλλά να θυμάστε ότι πολλαπλά είναι και τα οφέλη από την επιτυχή ολοκλήρωση!

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111» ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.

Βιβλιογραφικές Παραπομπές

Baumrind, D. (1971). Current patterns of parental authority. Developmental Psychology Monograph, 4, 1-103.
Baumrind, D. (1991). Parenting styles and adolescent development. In J. Brooks-Gunn, J., Lerner, R., & Peterson, A.C. (Eds.), The encyclopedia of adolescence (pp. 746-758). New York: Garland.
Bowlby J., (1988). A secure base: Parent – Child attachment and healthy human development, Basic Books: New York.

Δεληλίγκα, Στ. (2015). Προβλήματα συμπεριφοράς παιδιών προσχολικής ηλικίας σε σχέση με το γονεϊκό τύπο και το γονεϊκό στρες. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, Βόλος. Διαθέσιμο στο http://ir.lib.uth.gr/bitstream/handle/11615/45741/15512.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Καλαντζή – Αζίζι, Α. (1985). Εφαρμοσμένη κλινική ψυχολογία στο χώρο του σχολείου. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Ντολιοπούλου, Ελ. (2003). Το ολοήμερο νηπιαγωγείο στην Ελλάδα και σε 12 άλλες χώρες. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.