Πριν χτυπήσει το Κουδούνι: «Άγχος αποχωρισμού και παιδικός σταθμός/νηπιαγωγείο»

Το άγχος είναι μια φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού που ενεργοποιείται, όταν αισθανόμαστε απειλή ή φόβο. Είναι ένα συναίσθημα οικείο σε παιδιά και μεγάλους. Μπορεί να είναι ένα λειτουργικό συναίσθημα που μας παρωθεί να κάνουμε αλλαγές και να δημιουργήσουμε. Από την άλλη πλευρά, όταν λαμβάνει χώρα σε έντονο βαθμό, δυσανάλογο της περίστασης ή του γεγονότος, μας καθηλώνει και δεν μας επιτρέπει να εξελιχθούμε. Η συχνότητα εμφάνισης διαταραχών άγχους τα παιδιά φαίνεται να είναι αρκετά υψηλή (Albano, Chorpita & Barlow  1996) εδώ και πολλά χρόνια ενώ παράλληλα φαίνεται να δεσπόζει και ως πιο συχνή διαταραχή στην παιδική ηλικία.

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας και τα νήπια είναι φυσιολογικό να παρουσιάζουν κάποιο βαθμό άγχους σε περιπτώσεις απομάκρυνσης από το σπίτι και πραγματικού ή ενδεχόμενου αποχωρισμού από τα άτομα τα οποία τα φροντίζουν και είναι προσκολλημένα.  Όταν το συγκεκριμένο είδος άγχους κυριαρχεί, είναι υπερβολικής έντασης ή και εκδηλώνεται σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, τότε ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη της διαταραχής άγχους του αποχωρισμού.

Πυρήνας των φόβων από τους οποίους διακατέχονται τα παιδιά είναι η ανησυχία τους μήπως πάθει κάτι κακό ένα από τα σημαντικά πρόσωπα στη ζωή τους και έτσι χάσουν το πρόσωπο στο οποίο έχουν προσκολληθεί. Σε αυτό μπορεί να συμβάλει και η προσαρμοστικότητά τους αναφορικά με την πρώτη επαφή που θα έχουν με τη σχολική κοινότητα, στον παιδικό σταθμό και στο νηπιαγωγείο μετέπειτα. Η προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα σχετίζεται και με την εικόνα που αποκτούν από τους συμμαθητές και τους εκπαιδευτικούς (Dockett & Perry, 2001).

Πώς μπορούμε όμως ως γονείς/κηδεμόνες /φροντιστές να διαχειριστούμε το άγχος του αποχωρισμού;

Αρχικά ας εστιάσουμε στην οικογένεια. Οι γονείς θα πρέπει να συζητήσουν με το παιδί και να επαναπροσδιορίσουν τις σκέψεις του σχετικά με το εν λόγω θέμα. Επικοινωνία, η οποία θα μας οδηγήσει σε συνεργασία με το παιδί με απώτερο σκοπό την απαλλαγή από το δυσάρεστο και δυσλειτουργικό για την ηλικία του άγχος.

Τεχνικές όπως το παιχνίδι ρόλων, το σύστημα ανταμοιβής αλλά και η χαλάρωση του παιδιού μπορεί να βοηθήσουν λειτουργώντας ανακουφιστικά.

Σημαντικό ρόλο κατέχουν επίσης οι διαπροσωπικές σχέσεις που έχει αναπτύξει με συμμαθητές και δασκάλους.

Ενημερώνουμε τον εκπαιδευτικό για την κατάσταση έτσι ώστε να μπορεί να παρακολουθεί τυχόν συναισθηματικές διακυμάνσεις του παιδιού και δυσάρεστες συμπεριφορές. Θα πρέπει να υπάρχει κοινή προσέγγιση μεταξύ σχολείου και οικογένειας με σκοπό την παιδική ευημερία.

Σε περίπτωση που τα «συμπτώματα» παραμένουν θα ήταν χρήσιμο να ζητήσετε τη συμβουλή ενός ειδικού. Σημαντική είναι η ανταλλαγή πληροφοριών γονέα και ειδικού σχετικά με θέματα που αφορούν στο παιδί, την οικογενειακή ζωή και τυχόν τραυματικά ή ψυχοπιεστικά γεγονότα που έχουν συμβεί. Αντίστοιχα,  θα πρέπει να τα γνωρίζει και ο εκπαιδευτικός ώστε να υπάρχει σύμπνοια στις απόψεις με γνώμονα το συμφέρον του παιδιού.

Βασικοί άξονες για την προσαρμογή των παιδιών στο σχολείο αλλά και τη μείωση του άγχους του αποχωρισμού κατά την προσχολική ηλικία είναι:

● Εγκαθίδρυση κλίματος εμπιστοσύνης και ασφάλειας στην οικογένεια
● Εξασφάλιση ηρεμίας
● Διαμόρφωση μιας αίσθησης οικειότητας και τρυφερότητας με το παιδί
● Ενεργητική ακρόαση
● Ανοιχτή επικοινωνία
● Παρακολούθηση συμπεριφοράς και αιφνίδιων αλλαγών
● Συνεργασία σχολείου –οικογένειας
● Ρύθμιση κατάλληλων συνθηκών που να ευνοούν την προσαρμογή στο σχολείο

Πρακτικές συμβουλές:

● Παρατηρήστε προσεκτικά συναισθηματικές αλλαγές
● Ακούστε προσεκτικά τι έχει να σας πει το παιδί
● Διαμορφώστε ένα σύστημα ανοιχτής επικοινωνίας με το παιδί
● Ενισχύστε την κοινωνικοποίησή του
● Προωθήστε τα ευχάριστα συναισθήματα
● Συμβουλευτείτε ειδικό

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111» ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.

Βιβλιογραφία

Albano, A. Μ., Chorpita, Β. Ε, & Barlow, D. Η. (1996). Childhood anxiety disorders. In E. J. Mash & R. A. Barkley (Eds.), Child psychopathology (pp. 196- 241). New York: Guilford.

Dockett, S., & Perry, B. (2001). Starting School: Effective Transitions. Early Childhood Research & Practice, 3(2), n2.